آیا استفاده از هوش مصنوعی انسان را کند ذهن می‌کند؟

تفکر انتقادی، مهارتی است که به ما امکان می‌دهد اطلاعات را به دقت ارزیابی، تحلیل و با استدلال منطقی بررسی کنیم. این فرآیند بر پایه دقت، وضوح، انسجام و بی‌طرفی شکل می‌گیرد و تحت تأثیر باورها، سوگیری‌های شناختی و الگوهای ذهنی قرار دارد. نظریه‌های کلاسیکی مانند مدل بنیامین بلوم در سال ۱۹۵۶، تفکر را شامل مراحل یادآوری، درک، کاربرد، تحلیل، ترکیب و ارزیابی می‌دانند، اما منتقدانی نیز وجود دارند که این مدل را کامل نمی‌دانند.

مطالعات اخیر، از جمله پژوهشی که توسط دانشگاه کارنگی ملون و مایکروسافت انجام شده، ارتباطی میان استفاده مکرر از هوش مصنوعی و کاهش میزان تفکر انتقادی یافته‌اند. در این تحقیق که ۳۱۹ متخصص در حوزه‌های پزشکی، آموزش و مهندسی را شامل می‌شد، مشخص شد افرادی که اعتماد بیشتری به هوش مصنوعی دارند، کمتر به تفکر انتقادی متکی هستند، در حالی که کسانی که به توانایی‌های خود اطمینان دارند، از تفکر انتقادی بیشتری بهره می‌برند.

جالب است بدانید که کاربران در مراحل اولیه استفاده از هوش مصنوعی کمتر به تفکر انتقادی متوسل می‌شوند، اما هنگام بازبینی و اصلاح نتایج، این مهارت را بیشتر به کار می‌گیرند. به ویژه در حوزه‌های حساس مانند سلامت و مهندسی، ترس از خطا باعث می‌شود بررسی دقیق‌تری روی خروجی‌ها انجام شود. اکثر شرکت‌کنندگان نیز معتقد بودند که مزایای بهره‌وری ناشی از هوش مصنوعی ارزش صرف وقت برای بررسی نتایج را دارد.

برای حفظ و تقویت تفکر انتقادی، پژوهشگران پیشنهاد داده‌اند که سیستم‌های هوش مصنوعی ویژگی‌هایی داشته باشند که کاربران را به تحلیل و بررسی عمیق‌تر ترغیب کند. اما این کافی نیست؛ تفکر انتقادی باید از ابتدا و در تمام مراحل استفاده از هوش مصنوعی به کار گرفته شود، از جمله هنگام طرح پرسش‌ها، تحلیل فرضیات و ارزیابی دقت داده‌های تولید شده.

اگر هوش مصنوعی به صورت هوشمندانه و آگاهانه به کار گرفته شود، می‌تواند به تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی کمک کند، همانند ابزارهای آموزشی پیشین که فرآیند یادگیری را تسهیل کردند. اما در صورتی که اجازه دهیم این فناوری بدون تحلیل و بررسی جایگزین تفکر ما شود، نه تنها بهره‌وری افزایش نمی‌یابد، بلکه توانایی تحلیل و تصمیم‌گیری مستقل نیز کاهش خواهد یافت.

بنابراین، پیش از آنکه اجازه دهیم هوش مصنوعی به جای ما فکر کند، باید خودمان را به متفکرانی قوی و هوشمند تبدیل کنیم تا از مزایای این فناوری به بهترین شکل بهره‌مند شویم.