مکانیسم ماشه چیست؟
در متن توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵، بندی با عنوان «مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها» یا همان «مکانیسم ماشه» گنجانده شده است. این بند به کشورهای غربی از جمله فرانسه و بریتانیا اجازه می‌دهد چنانچه ایران به تعهداتش عمل نکند، به سرعت و بدون نیاز به رأی‌گیری، تحریم‌های لغو شده پیشین را دوباره اعمال کنند. نکته کلیدی اینجاست که هیچ کشوری، حتی اعضای دائم شورای امنیت مانند چین و روسیه، نمی‌توانند جلوی فعال شدن این مکانیسم را بگیرند و حق وتو در این زمینه وجود ندارد.
پیامدهای فعال‌سازی مکانیسم ماشه؛ ایران زیر فشار سنگین جهانی
فعال شدن این مکانیزم یعنی بازگشت فوری و قانونی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، که از تحریم‌های یکجانبه آمریکا فراتر می‌رود و به تحریم‌های بین‌المللی گسترده تبدیل می‌شود. مهم‌ترین تبعات این روند به شرح زیر است:
تحریم‌های رسمی سازمان ملل بازمی‌گردند و کشورها از جمله روسیه و چین دیگر قادر به همکاری علنی اقتصادی با ایران نخواهند بود.
صادرات نفت ایران به طور کامل متوقف خواهد شد و جابه‌جایی مالی و بانکی برای کشور به شدت محدود می‌شود.
واردات دارو، مواد غذایی و کالاهای اساسی تحت فشار تحریم‌ها قرار گرفته و به مراتب سخت‌تر و گران‌تر خواهد شد.
پروژه‌های عمرانی، علمی، سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری‌های بین‌المللی به حالت تعلیق درآمده و فعالیت‌های اقتصادی با رکود جدی مواجه خواهند شد.
ایران به لیست کشورهایی نظیر کره شمالی و ونزوئلا ملحق می‌شود؛ کشورهایی که به عنوان تهدیدکنندگان صلح جهانی شناخته شده‌اند.
یک اجماع جهانی علیه ایران شکل می‌گیرد و دیگر کشورها نمی‌توانند بی‌طرفی خود را حفظ کنند.
احتمال ارجاع پرونده ایران به فصل هفتم منشور سازمان ملل افزایش می‌یابد، بدین معنا که مجازاتی فراتر از تحریم‌ها شامل تحریم‌های نظامی و اقدامات اجباری خواهد بود.
مهم‌تر از همه، در این شرایط، هرگونه حمله نظامی احتمالی علیه ایران نه تنها محکوم نمی‌شود بلکه ایران در برابر آن بدون حمایت سیاسی باقی می‌ماند.
مهلت محدود برای فعال‌سازی ماشه؛ ساعت‌شماری برای بازگشت تحریم‌ها
مکانیسم ماشه تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴) اعتبار دارد. کشورهای اروپایی در این بازه زمانی می‌توانند درخواست فعال‌سازی این سازوکار را به سازمان ملل ارائه دهند. اما از آنجا که روند حقوقی فعال‌سازی دست‌کم ۶۰ روز طول می‌کشد، طرف‌های غربی باید حداکثر تا اواخر مرداد ۱۴۰۴ اقدام کنند تا بتوانند پیش از پایان مهلت، تحریم‌ها را رسمی و بازگردانند.
با توجه به تحولات سیاسی اخیر، از جمله توقف مذاکرات و اقدامات ایران مانند افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا ۶۰ درصد و خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شواهد حاکی از آن است که اروپا قصد ندارد روند را به تعویق بیندازد و ممکن است پیش از موعد قانونی، فعال‌سازی مکانیسم ماشه را آغاز کند.
