اختلال بزرگ GPS در تهران؛ سرگیجه‌ای که خیابان‌ها را فلج کرد و زندگی روزمره را مختل نمود
در روزهای اخیر، بسیاری از تهرانی‌ها با مشکلی جدی روبه‌رو شده‌اند؛ سیستم GPS که معمولاً با بهره‌گیری از داده‌های ماهواره‌ای و اینترنت مسیرها را نشان می‌دهد، به طور گسترده دچار اختلال شده است. این مسئله باعث شده تا رانندگان و شهروندانی که برای یافتن مسیرهای خود به این فناوری وابسته‌اند، دچار سردرگمی و تأخیرهای فراوان شوند. در شرایطی که زندگی شهری به شدت به فناوری‌های موقعیت‌یابی وابسته است، این اختلال ضربه بزرگی به روند عادی روزمره در پایتخت وارد کرده است.
رانندگان تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی بیشترین آسیب را از این وضعیت دیده‌اند. این افراد که سیستم کاری‌شان بر پایه موقعیت‌یابی دقیق و لحظه‌ای مسافران است، به دلیل اختلال در GPS، قادر به دریافت یا تکمیل سفرها نیستند. این موضوع باعث کاهش درآمد رانندگان، افزایش تنش میان مسافر و راننده و افت کیفیت خدمات شده است.
همچنین شهروندان عادی نیز با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند؛ افرادی که برای رسیدن به محل کار، کلاس آموزشی یا ملاقات‌های مهم به نقشه‌های دیجیتال وابسته‌اند، حالا با سردرگمی و نارضایتی گسترده‌ای روبرو شده‌اند. حتی کارهای روزمره‌ای مانند پیدا کردن نزدیک‌ترین داروخانه یا فروشگاه نیز به چالشی بزرگ تبدیل شده است.
مرکز مطالعات راهبردی وزارت کشور در کانال رسمی خود اعلام کرده که ایران همزمان با تحولات نظامی منطقه، بخش عمده خدمات GPS را متوقف کرده و سامانه بیدو چین را جایگزین آن کرده است. هرچند قطع کامل GPS به صورت سراسری فنی امکان‌پذیر نیست، اما ترکیبی از اقدامات هدفمند می‌تواند عملاً این سیستم را غیرقابل استفاده کند.
این وضعیت باعث شده که کاربران فضای مجازی و فعالان صنفی از دولت و وزارت ارتباطات خواستار پاسخگویی شفاف شوند. بسیاری معتقدند اگر به دلایل امنیتی چنین اختلالی اعمال می‌شود، باید راهکارهای جایگزین و اطلاع‌رسانی دقیق به مردم ارائه شود تا زندگی روزمره دچار بحران نشود. در غیر این صورت، مسئولیت پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روانی این اختلال بر عهده متولیان فناوری خواهد بود.
شهر بزرگی مانند تهران به شدت به زیرساخت‌های دیجیتال و ارتباطی وابسته است؛ از خدمات اورژانس، آتش‌نشانی و پلیس گرفته تا کسب‌وکارهای کوچک و فروشگاه‌های مبتنی بر پیک آنلاین، همه به موقعیت‌یابی دقیق نیاز دارند. اختلال در GPS می‌تواند امنیت و سلامت مردم را به خطر بیندازد. گزارش‌هایی نیز وجود دارد که برخی آمبولانس‌ها به دلیل مشکلات موقعیت‌یابی در رسیدن به محل مأموریت دچار تأخیر شده‌اند که این موضوع می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.
کسب‌وکارهای مبتنی بر ارسال کالا و پیک‌های موتوری نیز به شدت تحت تأثیر این اختلال قرار گرفته‌اند. کوچک‌ترین اخلال در این سیستم، زنجیره‌ای از خدمات را مختل می‌کند و در نهایت همه جامعه را متاثر می‌سازد.
در نهایت، پرسش اصلی این است که اگر به دلایل امنیتی مجبور به قطع یا تضعیف GPS هستیم، مسئولان چه برنامه‌ای برای کاهش آسیب‌ها و جبران خسارت‌ها دارند؟ در دنیای امروز، قطع سیستم موقعیت‌یاب مانند قطع برق یا آب است و بدون آن، زندگی شهری عملاً فلج می‌شود. شفافیت، اطلاع‌رسانی به موقع و طراحی سیستم‌های جایگزین، حداقل انتظاری است که مردم از مسئولان دارند تا چنین بحران‌هایی کمتر زندگی روزمره را مختل کند.
