مریم نخودی؛ گیاه بومی کرمانشاه با خواص درمانی رماتیسم و لقب «گیاه ضد بُز» در میان ترک‌ها
مریم نخودی که با نام علمی Teucrium orientale شناخته می‌شود، یکی از گیاهان دارویی مهم بومی خاورمیانه و منطقه بالکان است. این گیاه چندساله از خانواده نعنائیان (Lamiaceae) بوده و به دلیل مقاومت بالا در برابر خشکی و شرایط سخت اقلیمی، در مناطقی مانند کرمانشاه، چهارزبر، حمیل، گهواره، کرند غرب و قصر شیرین به وفور یافت می‌شود. همچنین در کشورهای همسایه مانند ترکیه، عراق و ارمنستان نیز رشد می‌کند.
ویژگی‌های ظاهری مریم نخودی شامل ساقه‌های کرک‌دار، برگ‌های متقابل و دندانه‌دار با بوی مطبوع و گل‌های صورتی روشن تا بنفش کم‌رنگ است که در اواخر بهار تا تابستان به صورت خوشه‌ای شکوفا می‌شوند. این گیاه معمولاً در خاک‌های سنگلاخی، مراتع خشک و حاشیه جنگل‌ها رشد می‌کند و به دلیل نیاز کم به آب، در طراحی فضای سبز کم‌آب و باغ‌های صخره‌ای کاربرد دارد.
از نظر طب سنتی، مریم نخودی قرن‌ها به عنوان درمانگر مشکلات گوارشی، بیماری‌های پوستی و سرماخوردگی شناخته شده است. بخش‌های هوایی این گیاه سرشار از ترکیبات زیست‌فعال مانند روغن‌های فرار، فلاونوئیدها و دی‌ترپنوئیدها است. یکی از ترکیبات مهم آن، تئوکریـن A است که خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی دارد و مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
مردم محلی به ویژه در مناطق روستایی، از مریم نخودی به صورت موضعی برای ترمیم زخم‌ها استفاده می‌کنند و دمنوش برگ‌ها و گل‌های آن برای درمان دردهای رماتیسمی، اختلالات گوارشی و مشکلات کبدی کاربرد دارد. با این حال، مصرف طولانی‌مدت یا زیاد این گیاه می‌تواند به دلیل برخی ترکیبات خاص، موجب مسمومیت کبدی شود؛ بنابراین رعایت دوز مناسب و مشورت با متخصصان پزشکی ضروری است.
در فرهنگ ترک‌ها، این گیاه به «گیاه ضد بُز» معروف است که نشان‌دهنده ارزش و جایگاه ویژه آن در درمان بیماری‌ها و مقاومت در برابر چراگاه‌های طبیعی است. مریم نخودی نه تنها به عنوان یک گیاه دارویی بلکه به عنوان نمادی از طبیعت مقاوم و شفابخش در منطقه کرمانشاه شناخته می‌شود.
